TUZLARIJE - KULTURAU pripremi je treće izdanje monografije “TUZLAND – Knjiga o Tuzli” Turističke perspektive Piše: Fatmir Alispahić  Iako je austro-ugarska uprava Tuzli otkrila njene turističke potencijale, jer je istraživala i za banjski turizam koristila ljekovitost termalnih voda, narednih stotinu godina nije ništa učinjeno na uobličavanju Tuzle u grad sa turističkom ponudom. Tek posljednjih godina govori se da bi Tuzla mogla kao privrednu granu razvijati svoje prirodne, turističke resurse. U tom smislu ispostavljaju se tri pravca eventualnog razvoja turizma u Tuzli: banjski turizam, kulturni turizam i kongresni turizam. U ovom nizu pretpostavki banjski turizam se čini najperspektivnijim, jer se radi o medicinskom tržištu koje odveć nadilazi kulturne znatiželje i rasprostranjene kongresne mogućnosti.
Korijeni turizma datiraju iz 1914. kada je na izvorima slane vode (toplote 27, 7 C i koncentracije soli od 33 %) izgrađeno Lječilište Slana banja, poznato i u Evropi po efikasnom liječenju reumatskih oboljenja, spondiloze, degenerativnih i posttraumatskih promjena zglobova (artroze), steriliteta i hroničnih upala gornjih respiratornih puteva. Lječilište je kao savremen balneološki centar otvoreno još 1914. godine. Ljekovita svojstva tuzlanske slanice ispitivali su brojni evropski instituti, a 1887. godine poznati bečki balneolog E. Ludvig ustanovio je da je tuzlanska slanica slična plemenitoj slanici u Relshenhallu. Posljednja ispitivanja Zavoda za zdravstvenu zaštitu BiH i Medicinskog instituta Zagreb ukazuju da se ljekovita svojstva tuzlanske banje ne mijenjaju. Termalne vode sadrže kalcijum, sodu, magnezijum, brom i jod. Od jeseni 1990. godine najstariji tuzlanski hotel Bristol cjelovito je preurađen u savremen banjsko¬terapeutski centar sa kadama, podvodnom masažom, elektroterapijom, kabinetima za inhalaciju i drugim potrebnim pratećim sadržajima. Aspekti razvoja turizma baziraju se i na izgradnji Sportsko-rekreacionog centra Kiseljak, na jezeru Modrac, gdje postoji i izvorište mineralne vode koja se već stotinu godina koristi za liječenje probavnih organa. Kulturni turizam bi se mogao razvijati u dva pravca, koja su aktuelizirana izgradnjom Panonskog jezera (2003) i Sonog trga (2004). Općinska administracija je planom iz 1997. godine predvidjela izgradnju vještačkog jezera na Pingi, močvari u centru grada. U dokumentu je zapisano: Projektom sanacije Pinge i poteza Trnovac-Borić postojeća vodena akumulacija se uređuje u vještačko jezero sa pratećim ugostiteljsko-sportskim sadržajima. Prostor padina Trnovac-Borić je rekreacioni park za aktivnu i pasivnu rekreaciju građana. Ovaj potez obuhvata niz novih otkrivenih i pokrivenih teniskih terena, igrališta za košarku, odbojku, mini-golf, proširenje i uređenje dječijeg zabavnog parka i zoološkog vrta, koji kao jedinstven kompleks postoji već 40 godina. Realizacija ovog projekta je počela 2003, izgradnjom vještačke vodene akumulacije koja je nazvana Panonsko jezero, i koja je u propagandnim materijalima određena kao – jedino vještačko slano jezero u Evropi. Iako Panonsko jezero ljeti ima funkciju gradskog kupališta, teško je pretpostaviti da bi njegovi skučeni kapaciteti mogli biti privlačni za strane turiste. Panonsko jezero je značajnije za profilaciju potencijala kulturnog turizma u Tuzli, jer je turista u prilici da vidi ostatke Panonskog mora, koje je, na ovaj način, u simboličkoj dimenziji, nakon deset miliona godina, iz utrobe zemlje vraćeno na njenu površinu. Ovaj novum otvara perspektive razmaha kreativne industrije, koja oko projekta panonske uspomene može realizirati čitav niz sekundarnih turističkih proizvoda, tipa suvenira, memorabilija, i sl. Primjerice, zanimljivi su projekti izgradnje Panonske barke, kao replike predhistorijskih plovila, te skulpture Panonskog mornara, koji bi mogao, u raznim formama i dimenzijama, biti maskota te panonske uspomene. Druga bitna pretpostavka za uobličavanje ponude kulturnog turizma otvorena je izgradnjom Sonog trga, kao muzejsko-turističkog kompleksa koji baštini uspomenu na mjesto gdje se u vrijeme turske vlasti vršila eksploatacija i isoljavanje slanice. Soni trg je ostvaren kao centralno mjesto koje čuva, i muzeološkim eksponatima argumentira, milinijima dugu uspomenu na eksploataciju soli u Tuzli. S tim ciljem, kao neobičan galerijski prostor, izgrađena je stilizirana sojenica, u kojoj se nalazi stalna postavka replika neolitskih posuda za iskuhavanje soli, iskopanih u Tuzli, te predmeta i alata iz turskog perioda. Prilikom izgradnje Sonog trga iskopani su, zaštićeni i učinjeni dostupnim ostaci glavnog sonog bunara, korištenog u vrijeme turske vladavine, a po kojemu je Soni trg i dobio ime. Centralno mjesto na Sonom trgu je fontana, poklon grada Ravene, izgrađena u obliku stilizirane neolitske posude za iskuhavanje soli, te obrađena mozaikom u realizaciji Instituto d’arte Severini i svjetski priznatog majstora za mozaik Felice Nittola. Izgradnja Sonog trga takođe podstiče razmah kreativne industrije, koja se već realizira kroz čitav niz suvenira vezanih za so i njenu proizvodnju. Kulturni turizam u Tuzli se ne iscrpljuje sa izgradnjom Panonskog jezera i Sonog trga. Izgradnja replike sojeničkog naselja (2006), u okviru kompleksa Panonskog jezera, upotpunjava argumentarij o Tuzli kao o jednom od najstarijih naselja na Balkanu, a i šire. Naime, u Tuzli su otkriveni ostaci sojeničkog naselja iz neolita, koji svjedoče da je današnja Tuzla bila močvarno tlo, vjerovatno usljed povlačenja Panonskog mora, što je uvjetovalo da neolitski stanovnik nastambe gradi na stubovima. Dostatni arheološki nalazi podstiču oživljavanje bogate predhistorijske prošlosti Tuzle. Uobličavanje i otvaranje za turiste arheoloških lokacija u Gornjoj Tuzli (neolit), na Gradovrhu u Solini i Krešića Gradini u Gornjem Par Selu (kasno bronzano doba), te potenciranje novih arheoloških istraživanja, moglo bi privući znatiželju onog dijela turista koji tragaju za novim kulturnim izazovima. Ovome svakako treba dodati kulturno-historijske spomenike na tuzlanskoj regiji. Prema podacima Zavoda za zaštitu kulturno-historijskog naslijeđa i prirodnih rijetkosti Sarajevo, na prostorima tuzlanske regije je evidentiran 381 spomenik, odnosno spomenički kompleks, od čega: iz predhistorijskog perioda 32, iz srednjevijekovnog perioda 154, iz turskog perioda 126 i iz austro-ugarskog perioda 62 spomenika. Posljednjih godina, međunarodni sajmovi i različite konferencije otvaraju vrata - kongresnom turizmu, a Tuzla posjeduje dostatne kapacitete da udovolji savremenim ugostiteljskim kriterijima. Priredio(la): S.M. |