TUZLARIJE - KULTURAStare priče pričaju Od Mehmed–agine, preko Djevojačke do Jalske džamije Iako je Tuzla tonjenjem nepovratno osakaćena, još uvijek ima objekata starih više vijekova. Generacije se smjenjuju, ljudi žive i umiru, a neka imena se vežu i za pomenute objekte. Evo priče o imenima koje novije generacije uglavnom ne znaju, a vezana su za sadašnju Jalsku džamiju.  Hronološki, treća mahala razvila se pored rijeke Jale zbog potrebe štavljenja koža, osnovnog zanata onih koji su se bavili prerađivanjem životinjskih ostataka. U okviru te mahale, s lijeve i desne strane Jale, Mehmed-aga, zapovijednik vojne posade tuzlanskog zidanog utvrđenja, podigao je džamiju te je po njegovom imenu i dobila ime Mahala Mehmed – agine džamije. Pod tim imenom prvi put se spominje 1600. godine. Mahala je brojala 49 kuća poreskih obveznika i po naseljenosti je bila treća mahala u kasabi.  I danas postoje i džamija i mahala, naziva se samo Jalska džamija, dok se ime osnivača odavno zaboravilo. Tek iz jednog podatka iz 1701. godine vidi se da je Mehmed agina džamija podignuta u Jalskoj mahali, a ko je bio Mehmed-aga, pobliže se ne zna osim da je bio zapovjednik posade tuzlanske palanke, aga hisarija ili aga azapa.  Ova džamija je bila poznata i pod imenom Kizler džamija (Djevojačka džamija). Sve do 1948. godine pred Jalskom džamijom postojala su tri turbeta, pa se pretpostavlja da je u drvenom turbetu bila ukopana ta nepoznata djevojka. Nema nikakvih podataka kada je bila prva obnova ove džamije.  Po kazivanju starijih Tuzlaka, do nove obnove koja je uslijedila 1891. godine, ova džamija je bila sagrađena od ćerpića sa drvenom kupolom koja je bila pokrivena daskom. Nju je iz temelja obnovila Hafiz – hanuma Tuzlić, pa je od tada džamija nosila ime Hafiz – hanumina džamija. Ona nije bila udata niti je doživjela njenu obnovu, pa je ostavila oporuku da to urade njeni bliži rođaci.  Na obovi džamije radili su talijanski majstori. Prilikom rušenja munare obilježili su svaki kamen, a nakon obnove ponovo su ih ugradili na svoje mjesto.  S obzirom da se u konzervatorijskoj praksi ovaj metod i danas primjenjuje, smatra se da je ova tuzlanska džamija prvi spomenički objekat u Bosni i Hercegovini koji je saniran prema danas važećim konzervatorskim principima.  Oko Jalske džamije nalazi se omanji harem koji je u prošlosti bio znatno veći i pružao se preko današnje Južne magistrale sve do rijeke Jale.  Pored pomenuta tri turbeta, u ovom haremu ukopani su i neki ugledni Tuzlaci, među kojima su Bakir-beg Tuzlić, hadži Mehmed Teufik ef. Azabagić, bivši reis-ul–ulema, hadži Muhamed –ef. Čokić, bivši tuzlanski muftija i drugi.  Izvor: "Tuzla- sjećanje na bisere stare gradske jezgre" autora Suada i Nihada Buljugića. Fotografije iz arhive Tuzlarija. S.M. |