TUZLARIJE - KULTURAKritika predstave ˝Dugom prugom do srca˝ Ljubav kao vid tragičke krivice Blagim potezima je reditelj Ferid Karajica utiskivao u prostor scene pastelne linije svojih mizanscena, srodnih, uostalom, njegovim koreografijama, i tim linijama su se glumci mogli kretati na dva načina: ili lirskim patosom svojih emotivnih uzbuđenja, ili uranjati u duh snovitog! Svoju postavku dramske storije «Dugom prugom do srca» u Šabačkom pozorištu Ferid Karajica je razriješio, upravo, u ovom snovitom slogu. Dramski predložak je zasnovan na prepisci između Antona Pavloviča Čehova i čuvene ruske glumice Olge Kniper, njegove supruge, koja se proslavila tumačeći njegove junakinje na scenama Moskve i Petrograda. Bio je to veoma domišljat potez ovog teatra i zavidan autorski poduhvat Zorana Karajića koji je ispoljio zavidnu mogućnost u svenskom oblikovanje jedne materije koja se, u stvarnosti, realizirala u nemirnim kaskadama, poput dva brzaca koji su se spuštali niz životne urvine dozivajući se svojim romorom, ali bez mogućnosti da se zbliže i utome u jedinstven tok. Zoran Karajić je, ujedno, i jedan od aktera predstave, dok je Olgu Kniper tumačila Deana Kostić.  Predstava se odvija poput fuge u kojoj se ustrajno traže dva motiva, približavaju se jedan drugom, dodiruju se, melodijski sklad uzavrele ljubavi dostiže svoje tačke međusobnih zanosa, ali i mogućih prepleta nesporazuma, iza čega su slijedila udaljavanja jedno od drugog, kada se raspomamljivala neutaživa međusobna čežnja, da bi se, ponovo, linije mizanscena splele u čvorišta koja su, samo za trenutak, ostvljala dojam nerazrušivosti. Ali – slijedio je novi udar usudnosti, ponovo se uspostavljale transverzale udaljavanja i raspomamljivala čežnja. Život je poprimao vid labirinta, iz koga nije bilo izlaza, oblikovala se kružnica ljudske usudnosti koja će se rasprsnuti tek u momentu Čehovljeve prerane smrti. Ono što je ostalo iza tih usudnih lomova jeste okamenjeno Olgino lice i usmjerenost njenog pogleda u praznu nigdinu. Dva života, koja su ceptila od svoje životne punine, istrošila su tu puninu u beznađu!  Predstavom dominira osjećanje potresnosti i životne neispunjenosti iako se radilo o likovima izuzetnog bogatstva unutarnjeg života, predisponiranog za nenarušiv sklad. Ali se između njih isprečuje tragika usudnosti preko čijih međa oni nisu uspijevali postaviti most. Čežnja je osnovni motiv predstave. Čežnja koja se rastvara u snovitost doslućivanja žuđene blizine, koja bi, samo na trenutak, bljesnula, podigla zanos do zenita i – luk se lomio, U njihovim odnosima kao da se krila supstanca usudnosti u mitu o Odiseju i Penelopi, s tom razlikom što je u mitu ipak došlo do smirenja. Junaci ove storije to nisu uspijevali. Bila je to drama sa dva lica, vulgarno nazivana «duodrama», ali, ako bismo se temeljitije uključili u njenu dubinsku strukturu, mogli bismo je, sa dovoljno opravdanja, nazvati monodramom u kojoj postoji samo jedan živi lik, lik Olge Kniper, u čiji se san useljava Čehov u svojoj dosanjanoj opredmećenost, s kojim ona vodi unutarnji dijalog, dijalog, upravo, dijalog sveopće čežnje. I upravo je u toj tački Ferid Karajica oplemenjivao svoju rediteljsku poetiku - i liričnosti i snovitosti. Olga je živi lik, sa svojom neutaživom energijom životnosti, kojom lomi dijagonale prostora i stvara, bar za trenutak, moćna čvorišta oživljenih nada, nadgrađuje vrijeme ne dozvoljavajući da se rasprostire u svojoj protočnoj ispraznosti, svodeći ga u grč životnosti. Veliki su to zahtjevi koji su se postavljali pred glumicu, ali ih je Deana Kostić svladavala svojim izuzetnim proživljavanja tragičnost svoga lika, zasnovanog na prenaglašenoj ljubavi, ljubavi koja je poprimala dimenzije - tragičke krivice. Deana Kostić posjeduje naglašene predispozicije za tumačenje svoga lika: stamenu staturu, ali dovoljno savitljivu da se, njenim modulacijama, mogla oformiti potrebna scenska situacija i oblikovati emotivno stanje za takvu situaciju, ali bez prenaglašenog raščlanjivanja na detalje koji bi stvaralačku imaginaciju isuviše ospoljavali odvodeći je na deskribiranje površnog sloja lika. Njeno lice je lijepo oblikovano sa izoštrenim crtama, sa očima, dubokim i umnim, koje su i predstavljale osnovno sredstvo ove glumice u oblikovanju unutarnjih stanja svoje junakinje, glumice Olge Kniper. Svoj glasovni organ, topao, a prodoran, mada bez širih amplituda, ona je modelirala u suglasju sa ostalim svojim glumačkim sredstvima i nudila gledalištu lik čiju je životodanost transponirala u pronosioca spleta emotivnih uzavrelih stanja koja su iscrpljivala snagu i stvarali stanje beznadežnosti.ostvarujući upravo ono što smo nazvali tragičkom krivicom. Zoran Karajić nije posjedovao takvo bogatstvo izražajnih glumačkih mogućnosti kao Deana Kostić, istina, lik mu se približavao fizičkim osobenostima Čehova, ali njegove kretnje su bile slabe, pomalo shematične, da bi se mogle suprotstaviti energiji Deane Kostić, njegov glasovni organ je bio, u priličnoj mjeri, zagušen, sveden na skalu od dva – tona, ali bez i njihove izražajnosti, poneke je replike i dosta nejasno izgovarao, jedino je pokretima tijela ostvarivao izvjesnu izražajnu puninu. No, na sreću, nedostaci njegovih stvaralačkih mogućnosti, koje su ga svodili na razinu statiste, i omogućavali su da proniknemo u skrivene strukture storije koja se i manefestirala kao monodrama u kojoj je bila dovoljna i sama fizička prisutnost njegovog lika, Antona Pavloviča Čehova, da bi scenska situacija oživjela i da bi stvaralački potencijal Deane Kostić dobio svoje puno ovaploćenje. Kostime je oblikovala Vanja Popović. Osnovni je akcenat stavila ne njihovu evokativnu moć, prizivajući vrijeme u kojem se radnja senskih prizora i odvijala, ali je tragala i za onim impulsima koji bi se usaglašavali sa rediteljskim potencijama blage atmosfere rediteljske poetike Ferida Karajice. To je postizala krojnim linijama kostima Deane Kostić koje su se spuštale niz stamenu staturu Deane Kostić sa bogatsvom nabora i bogatsvom materijala koji je korišten u oblikovanju raskošja kostima iz vremena carske Rusije sa početka vadesetog stoljeća, i koji su se spuštali zvonasto do zemlje. Boja je bila naglašeno otvorena koji je više odgovarao folklornom koloritu vremena nego salonskom prosedeu kojem je pripadala Olga Kniper. Kostim Antona Pavlovića Čehova bio je znatno osmišljeniji, sa naglašenom bojom Čehovljeve samotnosti, sa suzdržanom bojom okera i zatvorenom krojnom linijom njegova gornjeg dvoredog kostima. Ima i u njemu evokativnih elemenata, ali ima i dovoljno kvaliteta koji su signirali unutarnju karakterologiju lika. Ali, bez obzira na neke slabosti ove izvedbe, gledalište je dugim aplauzom ispratilo aktere ispoljavajući zadovoljstvo svim onim što je sa scene dolazilo do njih. Inače, ovo je prvi put da se Šabačko pozorište pojavljuje na TKT – festu, mada su, možda, po prostornoj komponenti, najbliži Tuzli i Tizlanskom «Kabare» Teatru! Tuzla, 30. 3. 2013. na Veliku subotu Gregorijanskog kalendara Vojislav Vujanović |